Zoönosen

De Q-koortsuitbraak in Nederland verliep van 2007 tot en met 2011 en werd voornamelijk veroorzaakt door geiten en schapen geïnfecteerd met de bacterie Coxiella Burnettii. Ongeveer 1-5% van de acute Q-koortspatiënten ontwikkelt ook chronische Q-koorts. Bij chronische Q-koorts patiënten kan worden aangetoond dat, na de acute Q-koorts infectie, de bacterie nog steeds aanwezig is in het lichaam, waarbij een langdurige behandeling met antibiotica vaak noodzakelijk is. Ook kunnen patiënten last krijgen van langdurige klachten van vermoeidheid na infectie. Wanneer de vermoeidheidsklachten langer dan 6 maanden aanhouden, er geen sprake is van chronische Q-koorts en er geen andere oorzaak van de vermoeidheid aangetoond kan worden, worden patiënten gediagnosticeerd met het Q-koortsvermoeidheidssyndroom (QVS).  Uit eerder onderzoek is gebleken dat 20% van de werkende Q-koorts patiënten nog een verminderde arbeidsparticipatie had op 12 maanden na aanvang van de ziekte. Verder is ook uit patiëntenverhalen gebleken dat ze erg belemmerd worden in hun psychosociaal functioneren. Dit is in wetenschappelijk onderzoek vooralsnog erg onderbelicht gebleven, vooral in de specifieke groep van chronische Q-koorts en QVS patiënten. Het doel van dit onderzoek is dan ook om te onderzoeken wat het effect is van chronische Q-koorts of QVS op de arbeidsstatus en het psychosociaal functioneren bij deze patiënten, 5 tot 9 jaar na aanvang van hun acute Q-koortsinfectie.

We zullen dit gaan meten met verschillende vragenlijsten bij patiënten die gediagnosticeerd zijn met chronische Q-koorts of QVS, o.a. in het Q-koortsexpertisecentrum van het Radboudumc en het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch. Dit onderzoek zal inzicht verschaffen in de omvang en ernst van de gevolgen van Q-koorts op arbeid en psyhosociaal functioneren bij patiënten met chronische Q-koorts of QVS. De resultaten zullen vergeleken worden met een tweetal referentiegroepen; een groep uit de algemene bevolking en een groep met een chronische aandoening. Zo kunnen we bepalen welk deel van de beperkingen toegeschreven kan worden aan chronische Q-koorts of QVS.

Onderzoek

Verschillende pathogenen van dieren kunnen bij mensen ziekten veroorzaken (zoönosen) en zijn onder andere op te lopen door direct of indirect diercontact, zoals bij bezoek aan een stal. Snelle herkenning van het ziektebeeld bij de mens door de behandelend arts is essentieel voor een gerichte behandeling en het voorkómen van een ernstiger ziektebeeld en kan eventueel bijdragen aan het beperken van blootstelling van andere dieren en/of mensen aan de ziekteverwekker. Hiervoor is kennis over het vóórkomen van zoönosen in de veestapel in Nederland van belang.

In dit onderzoek is geïnventariseerd welke niet-meldingsplichtige zoönosen in potentie ziektelast kunnen veroorzaken bij bezoekers van een dierenstal. Tevens is geëxploreerd of melding van de zoönotische ziekteverwekkers aan artsen werkzaam in de humane sector, bijvoorbeeld GGD of huisartsen, zinvol kan zijn. De uitkomsten kunnen een bijdrage leveren aan de discussie hoe het risico op ziekte door diercontact verminderd kan worden door verbeterde samenwerking tussen dierenartsen en artsen.

Aanleiding

De laatste jaren is er in de humane en veterinaire geneeskunde steeds meer aandacht voor het One Health principe. Men is het eens over het belang van goede contacten en uitwisseling van signalen tussen beide werkvelden. De GGD kan een centrale rol vervullen bij het verzamelen van signalen van dierenartsen over niet-meldingsplichtige dierziekten en inventariseren van de situatie (signaalverificatie, personen at risk, behoefte aan maatregelen of informatie). Ook kan de GGD de vertaalslag maken naar mate van risico en handelingsperspectief voor publiek en naar de huisartsen. Met een meldingsstructuur is het mogelijk verheffingen te signaleren binnen een regio (surveillance) en tijdig te handelen.

Om te beoordelen of het zinvol is een structuur op te zetten waarbinnen dierenartsen hun signalen kenbaar kunnen maken aan de humaan geneeskundigen dienen de omvang en de mogelijke ernst van het probleem (verwachte vóórkomen van niet-meldingsplichtige zoönosen en de ernst van gezondheidsproblemen bij mensen) bekend te zijn. Er moet een keus gemaakt worden welke zoönosen relevant kunnen zijn om op te nemen in een meldingsstructuur/surveillance-systeem. Bijgevoegde overzichten kunnen een bijdrage leveren aan deze discussie.

Documenten

• Overzicht niet (aan NVWA) meldingsplichtige zoönotische dierziekten – KLEINE HERKAUWERS  (schaap/geit)
• Overzicht niet (aan NVWA) meldingsplichtige zoönotische dierziekten – PLUIMVEE
• Overzicht niet (aan NVWA) meldingsplichtige zoönotische dierziekten – RUND
• Overzicht niet (aan NVWA) meldingsplichtige zoönotische dierziekten – VARKEN

 Status

Afgerond, gepubliceerd in Infectieziekten Bulletin (RIVM) in 2016.

Projectuitvoering

Dit project is uitgevoerd door Mw. Danielle van Oudheusden, Arts M&G Infectieziektebestrijding bij GGD Brabant-Zuidoost onder begeleiding van Jeannine Hautvast (AMPHI coördinator) en Alma Tostmann (epidemioloog), Academische Werkplaats AMPHI, Nijmegen. Dit project is door AMPHI gefinancierd als ‘Kortlopend Project 2014’.

Sinds 2009 voert het RIVM in samenwerking met de academische werkplaats AMPHI, de Gezondheidsdienst voor Dieren en de Land- en Tuinbouworganisatie, een landelijk onderzoek uit naar het voorkomen van de Q-koorts bacterie bij melkgeiten-, schapen (melk, vlees, kudde)-, en melkveebedrijven. Het onderzoek heet Q-VIVE en richt zich zowel op de mensen die wonen en/of werken op het bedrijf als op de dieren en de naaste omgeving (het milieu).

Het doel van Q-VIVE voor de veehouders was, om te weten te komen in welke mate de Q-koorts bacterie voorkomt op veebedrijven in Nederland en wat mogelijke risicofactoren hiervoor zijn. Daarnaast was het doel om te weten te komen in welke mate veehouders en hun gezinsleden een infectie met de Q-koorts bacterie hebben gehad, en wat mogelijke risicofactoren daarvoor zijn.

Staff members involved:
Heleen Aangenend
Jeannine Hautvast

Tijdens de Q-koortsepidemie tussen 2007 en 2011 is er bij ruim 4000 personen in Nederland de diagnose Q-koorts gesteld. Er bestonden gedurende de uitbraak nog veel vragen rond Q-koorts, vooral m.b.t. het ziekteverloop op de lange termijn. Het doel van dit onderzoek was om inzicht te verkrijgen in het lange termijn verloop in gezondheidsstatus, vermoeidheid en arbeidsparticipatie van Q-koortspatiënten na hun acute infectie. Dit is gerealiseerd door patiënten op verschillende momenten te benaderen met een vragenlijst. De resultaten van de gemelde Q-koortspatiënten zijn tevens vergeleken met een aantal controlegroepen, waaronder gezonde controles en patiënten met de veteranenziekte.

Q-koortspatiënten waren in alle aspecten van gezondheidsstatus meer beperkt dan een gezonde controlegroep, maar de verschillen waren het grootst voor vermoeidheid, algemene kwaliteit van leven en fysieke problemen. Vrouwen, jongvolwassenen en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen hadden een grotere kans op het ontwikkelen van een langdurig beperkte gezondheidsstatus na Q-koorts. De gezondheidsstatus van Q-koortspatiënten op twaalf maanden is vergelijkbaar met die van patiënten met de veteranenziekte, hoewel Q-koortspatiënten enigszins slechter scoren. Eén op de vijf Q-koortspatiënten heeft na twaalf maanden een beperkte arbeidsparticipatie door Q-koorts. Dit laatste is vergelijkbaar met het aandeel patiënten met de veteranenziekte dat beperkt wordt in hun werk, hoewel Q-koortspatiënten net iets vaker beperkt zijn.

Er zijn uit dit onderzoek zeven wetenschappelijke publicaties voortgekomen.

Onderzoeker: Joris van Loenhout.

Staff members involved:
John Paget
Jeannine Hautvast
Koos van der Velden

In maart 2011 is het MRSA SafeGuard onderzoek gestart bij de Academische Werkplaats AMPHI naar de prevalentie van MRSA in de regio´s Brabant (Nederland) en Noordrijn-Westfalen (Duitsland). Het project is een onderdeel van Euregio-Projektes SafeGuard – MRSA VetMed-net.
Het doel van het onderzoek is om de MRSA (Meticilline-resistente Staphylococcus aureus) prevalentie te beoordelen bij de bevolking woonachtig in gebieden met een hoge dichtheid van intensieve varkenshouderijen.

MRSA is een Staphylococcus aureus bacterie die resistent is voor meticilline. Besmetting met MRSA is vooral gevaarlijk voor mensen met een verminderde weerstand en vindt plaat via lichamelijk contact en kan soms via huidschilfers of niezen ingeademd worden. Voor zorginstellingen zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen, vormt de bacterie een grote bedreiging, maar ook buiten deze zorginstellingen zijn er toenemende infecties van MRSA geconstateerd. De bacterie kan huidinfecties veroorzaken zoals steenpuist of krentenbaard en soms keer kan het zich uitbreiden tot bijvoorbeeld bloedvergiftiging, longontsteking of botonsteking.

MRSA komt niet alleen voor bij mensen maar ook bij dieren. Onlangs bleek uit een onderzoek van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) en het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) van het RIVM dat een groot percentage van de varkens en kalveren in Nederland MRSA heeft. Overigens worden de dieren niet ziek van MRSA. Personen die direct contact hebben met varkens of kalveren, zijn vaak besmet met MRSA. In 2008 behoorde 40% (1100) van de 2700 MRSA-isolaten, die voor DNA-typering naar het RIVM werden gestuurd, tot het veegerelateerde type.

Minder bekend is de prevalentie van MRSA besmettingen bij de bevolking woonachtig rondom intensieve veehouderijen in Nederland. In 2010 is een soortgelijke studie (van Cleef et al.) uitgevoerd bij volwassen in drie gemeenten van zuidoost Nederland (Venray, St. Anthonis en Meijel). In Europa (exclusief Duitsland) wordt de APRES studie uitgevoerd waarbij de prevalentie van MRSA besmettingen bij gezonde patiënten op bezoek bij hun huisarts word onderzocht.

Het onderzoek MRSA wat wij gaan uitvoeren onderscheidt zich van bovengenoemde studies omdat niet alleen volwassenen maar ook kinderen (>4jr) geincludeerd worden, gegevens uit Brabant en Noordrijn-Westfalen worden verzameld en participanten hebben antibiotica geslikt in de periode drie maanden voor aanvang van het onderzoek.

Uitvoering studie
Vanaf oktober/november 2011 worden in Nederland en Duitsland via huisartsenpraktijken per land bij 1000 patiënten een neusswab en een korte anonieme vragenlijst afgenomen. De neusswabs worden onderzocht op MRSA in twee verschillende laboratoria (CWZ  en Universiteit van Munster). Eind maart 2012 verwachten we de data verzameling af te ronden, zodat er gestart kan worden met analyseren en beschrijven van de gegevens.

Het onderzoek wordt uitgevoerd in Nederland door Helen Aangenend.

Staff members involved:
John Paget
Jeannine Hautvast
Koos van der Velden

Het doel van influenza surveillance in Europa is het verzamelen en uitwisselen van griepgegevens, een bijdrage leveren aan de jaarlijkse samenstelling van het griepvaccin en het geven van relevante informatie aan gezondheidszorgprofessionals. Artsen, epidemiologen en virologen in de 53 landen van de WHO Euro regio vormen samen het netwerk dat rapporteert aan EuroFlu.

Voor dit project is het doel de surveillance in niet EU-EEA landen te verbeteren en data over griep te verzamelen en te analyseren. Het project bestaat uit operationele ondersteuning voor het EuroFlu platform, data rapportage en onderzoek. Resultaten worden gepubliceerd door een wekelijks surveillance report, WHO rapporten en publicaties.

Onderzoek naar Q-koorts Q-Herpen II

GGD Hart voor Brabant nodigt begin februari alle 2.200 inwoners van Herpen (postcode 5373) van 18 jaar en ouder uit voor deelname aan het onderzoek “Q-Herpen II”. Alle inwoners, dus ook mensen die denken dat zij geen Q-koorts doormaakten, krijgen een uitnodiging. Zij ontvangen een informatiepakket met verdere uitleg over dit onderzoek.

Het onderzoek

Het onderzoek geeft inzicht in wie ooit besmet werd door de Q-koortsbacterie. Wie daar wel of geen nadelige gevolgen van heeft. En wie chronische Q-koorts heeft, zonder dat zelf te weten. Het onderzoek bestaat uit het invullen van een vragenlijst en bloedafname.

Wanneer?

Eind januari ontvangen alle inwoners een brief met de uitnodiging en vragenlijst.  De bloedafnames zijn van 10 februari t/m 15 februari in Herpen.

Waar?

Basisschool het Schrijvertje, in de sportzaal.

Deelname vrijwillig en gratis

Iedereen die deelneemt, ontvangt zijn of haar eigen persoonlijke uitslag en advies na ca. 15 weken. De huisarts ontvangt deze ook. Indien nodig volgt een overleg met de huisarts en/of een doorverwijzing naar een Q-koortspoli. De definitieve resultaten van het totaalonderzoek zijn naar verwachting eind/begin 2015 bekend.

GGD Hart voor Brabant voert dit onderzoek uit samen met de patiëntenvereniging Q-uestion, de laboratoria van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en Innat Oss. Het ministerie van Volksgezondheid bekostigt het onderzoek.

Rabiës is een acute ernstige virale infectieziekte van de hersenen die vrijwel altijd uitmondt in de dood. In Nederland vormen alleen vleermuizen een rabiësreservoir hoewel blootstelling via geïmporteerde huisdieren altijd een potentieel risico blijft. Tussen 1980 en 1990 overleden vijf Europeanen aan vleermuis gerelateerde rabiës. Sindsdien is er meer belangstelling voor de risico’s en de preventie ervan.

Bij twee van de 21 vleermuissoorten die in ons land voorkomen is een rabiësvirus gevonden; het European Bat Lyssavirus (EBLV) type1 bij de laatvlieger en EBLV type 2 bij de meervleermuis.

Risico op beten en dus ook op potentiële besmetting met EBLV lopen zij die door beroep of hobby in direct lijfelijk contact komen met vleermuizen. Hoe groot het risico op blootstelling en infectie is bij deze personen is onbekend.

Met dit onderzoek willen we meer te weten te komen over de risico’s die deze groepen in Nederland lopen op vleermuisbeten, de acties die men onderneemt om beten te voorkomen of te behandelen, de aanwezige kennis en risico-inschatting en ervaringen met professionele hulpverleners. Dit om mogelijkheden tot kennisverbetering en optimalisering van pre- en postexpositieprofylaxe in kaart te brengen en vervolgens een advies uit te kunnen brengen naar het RIVM, GGD en betreffende risicogroepen voor mensen die direct lijfelijk contact hebben met vleermuizen.

Deze retrospectieve observationele studie werd uitgevoerd onder groepen die zich verspreid over Nederland beroepshalve of als hobby met vleermuizen bezig houden (vanaf nu ‘vleermuiswerkers’) en dierenambulancemedewerkers in Oost-Nederland.

Dit onderzoek werd uitgevoerd door Hetty Koppenaal, arts M&G  (voorheen GGD IJsselland), en gefinancierd door RIVM regio-budget gelden (regio Oost) met ondersteuning van Alma Tostmann (Academische Werkplaats AMPHI) en Toos Waegemaekers (arts M&G, RAC regio Oost).

Bijgaande poster toont de samenvatting van de resultaten van dit onderzoek.