Op deze pagina vindt u meer informatie over de onderzoeksprogramma’s op het gebied van infectieziekten en vaccinatie.
Sinds eind 2009 is er een bofuitbraak gaande in Nederland waarbij voornamelijk universiteitsstudenten getroffen worden. De meeste studenten met bof zijn in het verleden tweemaal gevaccineerd met BMR in het kader van het RVP. Mogelijk neemt de bescherming door het bofvaccin in de tijd af, waardoor studenten die onderling veel nauwe contacten hebben (zoals in studentenhuizen en op feesten van studentenverenigingen) na blootstelling toch de ziekte kunnen ontwikkelen. Wel blijkt dat de kans op complicaties ten gevolge van bof bij gevaccineerden kleiner is dan bij ongevaccineerden. GGD’en bieden daarom studenten die nog niet of niet volledig ingeënt zijn tegen de bof een BMR-vaccinatie aan.
Naar aanleiding van het Outbreak Management Team (OMT) advies heeft het CIb, in samenwerking met verschillende GGD’en, het AMC en AMPHI een onderzoekvoorstel ingediend bij ZonMw. Het gehonoreerde onderzoek loopt van september 2011 t/m december 2012 en bestaat uit de volgende drie onderdelen:
1) Transmissie van bof door mensen met en zonder symptomen
2) De gevolgen voor de fertiliteit van de complicatie bof-orchitis
3) Redenen voor lage acceptatie van bof inhaalvaccinatie onder studenten
Het derde deelonderzoek wordt gecoördineerd door Academische Werkplaats AMPHI en uitgevoerd in samenwerking met de 13 GGD’en met een universiteit in de regio. Het onderzoek bestaat uit twee fasen. De eerste fase bestaat uit diepte-interviews met studenten die als kind niet (volledig) gevaccineerd zijn, en die nu bewust wel of niet de bof inhaalvaccinatie geaccepteerd hebben. Hiermee wordt inzicht verkregenen in het brede scala van mogelijke determinanten die een rol spelen in het al dan niet accepteren van een inhaalvaccinatie. In de tweede fase wordt het relatieve belang van deze determinanten in het al dan niet accepteren van dit aanbod onderzocht, door een online vragenlijst af te nemen bij een representatieve groep Universiteitsstudenten.
De resultaten van dit deelonderzoek leveren een bijdrage voor toekomstig beleid rondom inhaalcampagnes voor studenten, tegen bof of andere infectiezieken.
Contactpersoon
Hanneke Donkers, Onderzoeker AMPHI
h.donkers@elg.umcn.nl
Betrokken medewerkers AMPHI
Doel van deze studie is om zowel kwantitatief als kwalitatief inzicht te verkrijgen in de acceptatie van vaccinatie door bevindelijk gereformeerden. Eerst worden omvang en vestigingsplaatsen van de verschillende bevindelijk gereformeerde denominaties in kaart gebracht. Vervolgens wordt onderzocht wat de huidige vaccinatiegraad, binnen deze groepering is en welke trends er eventueel zichtbaar zijn in de tijd. Tot slot wordt geïnventariseerd welke factoren een rol spelen bij de individuele beslissing om al dan niet tot vaccinatie over te gaan.
Staff members involved:
Helma Ruijs
Jeannine Hautvast
Marlies Hulscher
Koos van der Velden
Ondanks de hoge vaccinatiegraad komen er in Nederland met enige regelmaat epidemieën voor van ziekten als polio, mazelen en rodehond. Deze epidemieën zijn veelal beperkt tot de reformatorische gezindte, een groepering van 250.000 personen waar religieuze bezwaren tegen vaccinatie leven. Om een bewuste keuze te stimuleren en aan de informatiebehoefte binnen de reformatorische gezindte tegemoet te komen is er met subsidie van ZonMw in samenwerking met de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV, een patiëntenvereniging op Bijbelse grondslag) een brochure ontwikkeld voor ouders uit de reformatorische gezindte waarin de religieuze argumenten voor en tegen vaccinatie aan de orde komen.
De brochure werd begin 2013 gelanceerd en in samenwerking met de NPV breed onder de aandacht van de doelgroep gebracht, onder andere via het NPV-ledenblad en via NPV-bijeenkomsten. De brochure was ook beschikbaar voor medewerkers in de JGZ, ten tijde van de mazelen epidemie in 2013 om mee te geven aan ouders. Met dit evaluatie-onderzoek willen we nagaan of de brochure de doelgroep bereikt, aan hun informatiebehoefte voldoet en invloed heeft op hun besluitvorming.
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Helma Ruijs (hruijs@ggdgelderlandzuid.nl), arts M&G, en Henri Spaan (beiden GGD Gelderland-Zuid) met ondersteuning van Alma Tostmann en Jeannine Hautvast (beiden Academische Werkplaats AMPHI). Het wordt gefinancierd door RIVM regio-budget gelden (regio Oost).
Waterpokken is een in Nederland zeer veel voorkomende infectieziekte veroorzaakt door het varicella zostervirus. Op de leeftijd van 5 jaar heeft 97% van de kinderen waterpokken doorgemaakt. De ziekte verloopt over het algemeen mild, ziekenhuisopnames en ernstige complicaties komen relatief weinig voor. Infecties bij immuungecompromitteerden en zwangeren kunnen echter ernstig verlopen.
Er is een vaccin beschikbaar tegen varicella zostervirus en er is discussie gaande of deze vaccinatie al dan niet opgenomen moet worden in het RVP. De Gezondheidsraad heeft advisering over vaccinatie tegen varicella zoster virus opgenomen in haar werkprogramma. Het RIVM brengt in dat kader de ziektelast veroorzaakt door waterpokken nauwkeurig in beeld. Daarnaast start het RIVM in 2012 een onderzoek naar de acceptatie van vaccinatie tegen waterpokken onder ouders. In aanvulling hierop is een onderzoek naar het standpunt van medewerkers in de gezondheidszorg gewenst. Voor kosten-effectiviteitsanalyses is gedetailleerde informatie over de te verwachten acceptatie cq de te bereiken vaccinatiegraad van groot belang en deze wordt onder andere beïnvloed door de opstelling van medewerkers in de gezondheidszorg. Al deze informatie zal door de Gezondheidsraad meegewogen worden in haar uiteindelijke advies.
Deze studie heeft als doel inzicht te krijgen in de kennis over waterpokken van medewerkers van GGD-afdelingen Infectieziektebestrijding en consultatiebureaus, hun perceptie van de ernst van de ziekte en hun attitude ten opzichte van eventuele vaccinatie tegen waterpokken. De resultaten kunnen gebruikt worden om de voorlichting over waterpokken te verbeteren en om de besluitvorming over het al dan niet opnemen van vaccinatie tegen varicella in het RVP te ondersteunen.
Dit onderzoek werd uitgevoerd door Helma Ruijs (hruijs@ggdgelderlandzuid.nl), arts M&G, GGD Gelderland-Zuid en Nicole Leerssen (voor heen GGD Riviereland) met ondersteuning van Alma Tostmann en Jeannine Hautvast (beiden Academische Werkplaats AMPHI). Het werd gefinancierd door RIVM regio-budget gelden (regio Oost).
Kinkhoest
Kinkhoest is een erg besmettelijke ziekte van de luchtwegen, die bekend staat om het langdurige hoesten. Vroeger was kinkhoest vooral een kinderziekte, die rond 1900 in Nederland nog ongeveer 1000 overleden kinderen per jaar op het geweten had. In 2008 schatte de WHO dat wereldwijd jaarlijks 16 miljoen mensen een kinkhoestinfectie doormaken, waarvan ongeveer 195.000 kinderen overlijden. In Nederland worden per jaar nu 4000 tot 8000 gevallen van kinkhoest gemeld, waarvoor bij 250 tot 500 patiënten ziekenhuisopname noodzakelijk is en gemiddeld één patiënt – meestal een ongevaccineerde zuigeling – overlijdt. Ernstig verloop van de ziekte komt dus vooral voor bij jonge kinderen en dan met name ongevaccineerde zuigelingen. Dit wordt veroorzaakt door complicaties als pneumonie, onderbrekingen van de ademhaling (apneus) en hoge hersendruk tijdens de hoestbuien. Bij volwassenen of gevaccineerde (oudere) kinderen verloopt de ziekte meestal milder en kan langdurig hoesten het enige symptoom zijn.
Cocooning
Het is dus zaak om vooral de pasgeboren kinderen te beschermen, tot de kindervaccinaties goed hun werk hebben kunnen doen. Eerder onderzoek wijst uit dat de zuigelingen die kinkhoest krijgen dit vooral oplopen via het gezin. Ook gezondheidszorg medewerkers die met zuigelingen werken, zoals verloskundigen of kraamverzorgenden, kunnen een rol spelen in de overdracht van kinkhoest naar een zuigeling. In navolging van het buitenland wordt in Nederland nu ook gesproken over het voorkomen van kinkhoest bij mensen rondom een zuigeling door vaccinatie, om zo de overdracht naar de zuigelingen te voorkomen. Deze manier van het beschermen van zuigelingen wordt cocooning genoemd. Of dit voor Nederland ook een goed idee is, is op dit moment onderwerp van discussie in de Gezondheidsraad.
Prikki onderzoek
Doel van het Prikki onderzoek is het ontwikkelen en testen van een effectief implementatieplan voor cocooning ter preventie van kinkhoest onder verschillende doelgroepen.
Voordat een effectief implementatieplan kan worden ontwikkeld is het eerst belangrijk te weten welke factoren de acceptatie van cocooning ter preventie van kinkhoest bevorderen of belemmeren, zodat hier rekening mee kan worden gehouden in het implementatieplan. Deze factoren worden via verschillende methodes geïdentificeerd:
- Kwalitatief onderzoek. Hiertoe zijn in 2011 en 2012 13 groepsinterviews en 6 individuele interviews gehouden met de verschillende doelgroepen voor vaccinatie (ouders van pasgeborenen, kraamverzorgenden, verloskundigen, verpleegkundigen die met zuigelingen werken).
- Kwantitatief onderzoek. Op basis van literatuur, theorie en het kwalitatieve onderzoek zijn vragenlijsten voor de verschillende doelgroepen ontwikkeld. Eind 2012, begin 2013 is het Prikki vragenlijstonderzoek uitgevoerd onder ouders, kraamverzorgenden, verloskundigen en verpleegkundigen die met jonge zuigelingen werken. In totaal hebben 486 (22%) kraamverzorgenden, 323 (38%) verloskundigen, 200 (22%) verpleegkundigen die met zuigelingen werken en 282 (16%) ouders de vragenlijst ingevuld. De intentie om kinkhoestvaccinatie in het kader van cocooning te accepteren wisselt per doelgroep en varieert van 41% tot 78%.
In de vragenlijst is gevraagd naar factoren die de beslissing rondom vaccinatie beïnvloeden. De belangrijkste factor is de eigen mening over de vaccinatie. Ook de mening van anderen over de vaccinatie, of het makkelijk is de vaccinatie te halen, of je verwacht spijt te hebben als je niet gevaccineerd bent en de mate van twijfel over de beslissing beïnvloeden de intentie voor vaccinatie.
In de vragenlijst is ook gevraagd naar de achtergrond van deze eigen mening over kinkhoestvaccinatie in het kader van cocooning. Van belang is hierbij:
- Hoe de persoon over het algemeen over vaccinaties denkt
- Hoe groot de persoon het risico inschat kinkhoest over te dragen op een zuigeling
- De morele norm van de persoon met betrekking tot vaccinaties (bijvoorbeeld het verantwoordelijkheidsgevoel als professional)
- Hoe effectief de persoon verwacht dat cocooning is, met betrekking tot het voorkomen van kinkhoest bij zuigelingen.
- Hoe de persoon verwacht zich te voelen na een vaccinatie (bijvoorbeeld niet angstig of er zijn geen bijwerkingen opgetreden)Op dit moment wordt gewerkt aan het meenemen van al deze factoren in het pilot onderzoek wat voor 2014 gepland staat. In deze pilot zal kinkhoestvaccinatie worden aangeboden aan alle doelgroepen in één regio in Nederland, om te kijken of de wijze van aanbieden effectief is in termen van vaccinatieacceptatie.
Meer informatie
Contactpersoon
Olga Visser, o.visser@elg.umcn.nl